Trong giai đoạn đầu tìm hiểu về hành trì thiền, người ta thường đặt ra câu hỏi điển hình rằng: “Tôi phải làm gì để thiền cho đúng?” Xuyên suốt nội dung các Ngài Mahasi bài giảng, vị thiền sư không đưa ra những định nghĩa giáo điều khó hiểu, mà thay vào đó là lời khuyên hết sức thực tiễn: cần ghi nhận rõ rệt mọi diễn biến của thân tâm tại thời điểm hiện tại.
Trong hệ thống Ngài Mahasi cho người mới, tu tập không đồng nghĩa với việc tìm kiếm những trải nghiệm thanh thản hay tĩnh mịch khác thường. Thiền là học cách thấy rõ. Mọi cử động của thân đều cần được nhận diện rõ rệt. Khi tâm trí vận hành ý tưởng, hãy tỉnh thức về điều đó. Lúc xuất hiện cảm giác bất an, hãy ghi nhận sự khó chịu đó. Khả năng nhận thức này chính là gốc rễ của tuệ giác.
Bậc Thầy Mahāsi luôn dắt dẫn hành giả mới đi từ những tiền đề giản đơn nhất. Tiến trình hô hấp, mà cụ thể là chuyển động phồng xẹp nơi vùng bụng, trở thành đối tượng tập trung chủ đạo bởi sự thường trực và tính rõ ràng. Khi hành giả biết rõ “phồng, xẹp” một cách liên tục, tâm dần dần bớt tán loạn và trở nên sáng hơn. Dù tâm có xao lãng, chỉ việc ghi chú “nghĩ” và nhẹ nhàng tái tập trung. Đừng để sự bực bội hay nhu cầu phân tích làm gián đoạn việc thực hành.
Trong nhiều Ngài Mahasi bài giảng, vị thiền sư khẳng định yếu tố then chốt không phải là độ dài của thời khóa, mà chính là tần suất xuất hiện của chánh niệm. Việc thực hành đúng đắn trong thời gian ngắn có giá trị hơn nhiều so với việc ngồi lâu mà thiếu chánh niệm. Chính vì thế, hành giả sơ cơ không cần thiết phải gượng ép một cách cực đoan, mà cần xây dựng sự đều đặn và bền bỉ.
Một nét đặc thù trong hệ thống Ngài Mahasi cho người mới chính là việc hành thiền không chỉ bó hẹp ở việc tọa thiền. Tỉnh giác được duy trì xuyên suốt trong cả here đi, đứng, nằm và ngồi. Dù là trong những việc nhỏ nhặt như dùng bữa, vệ sinh hay trò chuyện, miễn là duy trì được tỉnh thức, đó vẫn được tính là tu tập. Nhờ vậy, người hành giả dần học cách sống tỉnh thức giữa đời thường.
Bằng cách làm theo đúng tôn chỉ trong Ngài Mahasi bài giảng, người mới tập sẽ khởi sự nhận diện một quy luật trọng yếu: mọi hiện tượng đều sinh rồi diệt. Thọ uẩn không vĩnh hằng, tư duy không tồn tại lâu, cảm xúc cũng chỉ là thoáng qua. Nhận thức này không phải kết quả của tư duy logic mà là từ sự chứng nghiệm thực tế. Chính nhận thức đó giúp giảm trừ sự chấp thủ và những phản ứng rập khuôn của tâm thức.
Đối với người mới, con đường mà Ngài Mahasi cho người mới chỉ ra là con đường an toàn và chân thật. Chẳng cần niềm tin mù quáng hay sự mong cầu thái quá về kết quả. Hãy cứ hành trì chuẩn xác, ghi nhận kiên trì và để tuệ năng tự phát triển một cách tự nhiên. Đó là tinh thần cốt lõi trong những bài giảng giản dị mà sâu sắc của Ngài Mahāsi.